Sürekli duyduğunuza emin olduğum bir tanıyı açıklamak isterim: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yani kısaca DEHB.

DEHB; nörogelişimsel ve davranışsal bir bozukluktur. Yani sinir sisteminin gelişimini etkileyerek beynin farklı bir şekilde çalışmasına neden olur. Temel belirtiler; dikkatsizlik, dürtüsellik ve aşırı hareketliliktir. Bu belirtiler kişinin yaşamını zorlaştıracak düzeyde olup yaşam kalitesini ciddi oranda etkiler. Daha çok çocukluk çağı bozukluğu olarak bilinse de ergenlikte veya yetişkinlikte de görülebilir.

3 alt türü bulunmaktadır:

1.     Dikkat Eksikliği baskın olup Hiperaktivite belirtileri görülmeyen tip.

2.     Dikkat Eksikliği olmayıp Hiperaktivite belirtileri baskın olan tip.

3.     Hem Dikkat Eksikliği hem Hiperaktivitenin eşlik ettiği karma tip.

Genellikle ilk belirtiler çocuğun okula başlamasıyla birlikte aile veya öğretmenler tarafından fark edilir. DEHB teşhisi ve tedavi planlanması açısından erken yaşta fark edilmesi kişinin yaşam kalitesini olumlu anlamda etkiler. Ancak DEHB belirtileri herkeste aynı oranda görülmeyebilir. Kişinin hayatı boyunca farklı dönemlerde belirtiler yer değiştirebilir veya sıklığı değişebilir. Örneğin ergenlik yıllarında daha hiperaktif belirtiler gösteren birey, yetişkin hayatında daha çok dikkat eksikliği belirtileri gösterebilir. Çoğu zaman yaşla beraber hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri azalmaktadır fakat tam tersi durumlar da görülebilir.

Yaşam boyu devam eden dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik sorunları DEHB tanısını aklınıza getirmelidir. Tanılanmayan DEHB, kişinin hayatında ciddi derecede olumsuz etkiler bırakır. Özellikle ergenlik dönemi riskli davranışlar için oldukça kritik bir dönemdir. DEHB ile ilgili belirtileri çocukluktan itibaren gösteren kişiler, yetişkinliklerinde de benzer belirtiler gösterebilirler ancak yetişkin hayatlarına bu belirtileri taşımasalar dahi çocukluk döneminde yaşadıkları zorlukların etkileri de yaşamlarına yansır. Dolayısıyla DEHB’in doğru bir şekilde tanılanarak uygun tedavinin verilmesi oldukça önemlidir.

Dehb Neden Olur?

DEHB ile ilgili pek çok bilimsel çalışma yapılmış olsa da halen nedeni tam olarak bilinmemektedir. Yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda beyinde bazı kimyasal maddelerin (dopamin, norepinefrin ve serotonin gibi) düzgün işlev göstermemesi veya beyindeki sinir ağları arasındaki bozukluklardan kaynaklanabileceği görülmektedir. Çevresel faktörlerin de ilişki olduğunu bilinmektedir.

Bilinen en önemli risk faktörleri ise; düşük doğum ağırlığı, olumsuz ekonomik şartlar, çocukluk dönemi beyin hasarı, gebelikte annenin madde kullanması (sigara, alkol, uyuşturucu vb.), gebelikle annenin kullandığı ilaçlar, gebelikte annenin toksik bir maddeye maruz kalması olarak sıralanabilir.

Genetik faktörler DEHB için önemli bir risktir; anne veya babasında DEHB tanısı olan çocukların ileride DEHB geliştirme ihtimali çok yüksektir. Böyle bir durumda şüphelendiğiniz belirtiler varsa tanı için bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Peki Dehb Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olmak üzere üç başlıkla toplanmaktadır.

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

·       Kolayca dikkatin dağılması

·       Odaklanamama

·       Unutkanlık ve hafıza sorunları

·       Görev tamamlamakta zorlanma

·       Zihnini zorlaması gereken işlerden kaçınma

·       Çabuk sıkılma

·       Detayları gözden kaçırma

·       İşlerini düzenleme ve sırayla yapmakta zorluk yaşama

·       Bir işe başlamakta zorluk yaşama

·       Bir işi bitirmekte zorluk yaşama

·       Dinleme konusunda zorluk yaşama

·       Elindeki işi bitirmeden başka bir işe geçme

·       Yönerge takip etmekte zorlanma

·       Görev ve etkinlikleri organize etmekte zorlanma

·       Sık sık eşya kaybetme

·       Sık hata yapma

Hiperaktivite Belirtileri:

·       Fazla hareketlilik

·       Yerinde duramama

·       Otururken bile sürekli el veya ayaklarını hareket ettirme

·       Hızlı konuşma

·       Çok konuşma

·       Kelimeleri hatalı söyleme

·       Cümleleri birbirine bağlayamama

·       Dinlemekte zorlanma

·       Karşısındakinin sözünü kesme

·       Koşma ve tırmanma davranışları gösterme

·       Sabırsız olma

Dürtüsellik ile İlişkili Belirtiler:

·       Sırada beklemekte zorlanma

·       Başkalarının sözünü kesme

·       Düşünmeden konuşma

·       Ani hareketler

·       Risk alma hareketleri

·       İlişkilerde sorun yaşama

·       İstek ve duygularını kontrol etmekte zorluk

Bu belirtilere ek olarak DEHB tanısı alan kişiler duygusal olarak da bazı problemler yaşarlar. Sıklıkla stres, kaygı, depresyon belirtileri gösterirler. Dikkat sorunları, hiperaktivite ve dürtüsellik nedeniyle yakın ilişkilerinde de problem yaşayabilirler.

Dehb Tedavisi Var Mıdır?

DEHB tedavisi çok yönlü olup bir ekip çalışması gerektirmektedir. Kişinin yaşına, semptomlarına ve belirtilerine göre ilgili uzmanlar tarafından bir tedavi planlaması yapılır. Eğer kişi eğitim hayatına devam ediyor ise okulla iş birliği yapmak oldukça önemlidir. Tedavide ailenin desteği ve yapılacak yaşam tarzı değişiklikleri etkilidir. Bunlara ek olarak uzman kişilerden ilaç, psikoterapi ve psikoeğitim desteği alınarak kişi, yaşam kalitesini arttırmakta ve DEHB belirtilerini kontrol edebilecek bir hale gelmektedir.

Eğer siz de kendiniz veya bir yakınınız için bu belirtilerden şüpheleniyorsanız mutlaka bir uzmandan destek almalısınız.