“Out of Sight (Aşk ve Para)”, “Sex, Lies and Videotape (Seks Yalanları)”,  “Traffic(Trafik)” gibi filmleriyle sinema dünyasına adını duyuran Oscarlı yönetmen Steven Soderbergh, 2013 yılında Side Effects (Acı Reçete) isimli bir psikolojik gerilim filmiyle çıkmıştı karşımıza.

Psikolojik gerilim Hollywood’un biraz mesafeli durduğu bir tür. Hollywoood’un insan psikolojisini gerçekçi şekilde filmlerine yerleştirme konusunda pek başarılı olmadığını biliyouz. Bu nedenle çoğunlukla olumlu geri bildirimler alan Side Effects’i biraz incelemek ve hakkında konuşmak istedim.

Rooney Mara, Jude Law, Channing Tatum, Catherina Zeta Jones ‘un başrollerini paylaştığı film, kocası hapse girdikten sonra depresyon yaşamaya başlamış, intihara eğilimli Emily Taylor’un hikayesiyle başlıyor.

4 yıldır hapiste olan kocası Martin’in serbest kalması Emily’nin depresyonunu hafifletmez. Bir intihar denemesinden sonra Emily, psikiyatrist Jonathan’dan yardım almaya başlar. Emily’nin tedavisinde yeterince ilerleyemediğini düşünen Jonathan, Emily’nin eski doktoru Victoria ile iletişime geçer ve onun tavsiyesiyle Ablixa simli yeni bir ilaç tedavisine başlar. Tahmin edebileceğimiz gibi bu yeni ilacın tehlikeli yan etkileri ortaya çıkmaya başlayacak ve işler karmaşıklaşacaktır.

Filmi izlerken, günümüz antidepresan ilaç sektörüne yapılan iğnelemeleri görmemek mümkün değil. Sık sık değiştirilen ilaç tedavileri, gittikçe artan ilaç kullanım oranları, ilaçların reklam ürünlerine dönüştürülmesi gibi endişe verici gelişmelere dokundurmalar film boyunca göze çarpıyor.

Filmin bir sahnesinde antidepresan reklamını görüyoruz.  Başının üzerinde kara bulutlarla oturan mutsuz bir kadın görüntüsü, depresyonun kader olmadığını söyleyen bir dış ses ve bir ilaç ismi...

İnternette yaptığım kısa bir araştırmayla filmde gördüğümüze benzer bir çok antidepresan reklamına ulaştım. Mutsuzluk, yorgunluk, yaşama karşı ilgisizlik, sabahları yataktan kalmak istememe... Ulaşabildiğim ve izlediğim reklamlar genellikle bu semptomların depresyon kaynaklı olabileceğini belirterek başlıyor. Tıpkı filmdeki sahnede olduğu gibi durumun ümitsiz olmadığını, bir çözümün mevcut olduğunu belirterek devam ediyor ve genellikle şöyle bitiyor: “Depresyon, sizden çok fazla şey götürüyorsa doktorunuzdan “........” hakkında bilgi isteyin.” 

Depresyon ve diğer ruhsal bozukluklar, yaşayan kişiye büyük yük ve acı getiren şeyler. Antidepresan reklamlarındaki “Senin acını anlıyorum ve sana kolay yoldan yardım edebilirim.” mesajının bu kişiler için ne kadar cazip olabileceğini tahmin edebiliriz. Peki gerçekten reklamlar doğruyu mu söylüyor? Depresyon, tek başına minik haplar tarafından ortadan kaldırılabilecek bir şey mi?

Araştırmalar gösteriyor ki, depresyon sadece biyolojik temelli bir sorun değil. Geçmişte yaşanan bir istismar, kayıplar, travmatik yaşam deneyimleri, diğer hastalıklar, büyük yaşam değişiklikleri, toplumsal değişimler gibi bir çok neden depresyona sebep olabiliyor. Antidepresanların çalışma sistemi; beyindeki serotonin, nöradrenalin gibi bazı kimyasalların aktivitelerini artırarak depresif ruh halini ortadan kaldırmak. Ama depresyona neden olabilecek tüm bu diğer etkenler  insanların hayatlarında hala varlığını sürdürürken tek başına bir ilaç nasıl kalıcı ve etkili tedavi sunabilir? Nitekim, antidepresan tedavisi sonrası depresyonun tekrarlayabildiği ve tekrarladığı durumda aynı antidepresanlara direnç gösterdiği bilinen bir gerçek.

2017 yılında yapılan bir araştırmaya göre Türkiye’de antidepresan kullanımı 9 yıl içerisinde yüzde 160 arttı. Yine her altı Amerikan vatandaşından biri çoğunlukla antidepresan olmak üzere bir psikiyatrik ilaç kullanıyor. Tüm bunlar oldukça endişe verici. Bu yüzden  artık antidepresanları mutluluk hapı olarak görme, reklamlara ya da arkadaş tavsiyelerine göre ilaç kullanma gibi alışkanlıklarımıza son vermemiz gerekiyor.

Filme geri dönecek olursak, Ablixa, Emily’de uyurgezerliğe neden olur. Böyle bir anda Emily’nin kocası Martin’i bıçaklayarak öldürdüğünü görürüz. Daha sonra başlayan mahkeme sürecinde Jonathan, jüriyi Emily’nin ilacın yan etkilerinin kurbanı olduğuna inandırır. Ancak dava kamunun ilgisini çekmiştir ve Jonathan bu süreçte işini, ailesini kaybetme aşamasına gelir. Hayatını geri kazanmaya çalıştığı sırada Jonathan, Emily’nin önceki intihar denemeleriyle ilgili bir şeyi farkeder. Emily, aslında hiç bir zaman kendini öldürmek istememiştir, depresyonu ise taklit etmiştir.

Jonathan’ın Emily’nin numara yaptığını öğrendiği noktadan itibaren filmin oldukça hızlandığını görüyoruz.

Emily’nin eski doktoru Victoria ile ilişkisi olduğunu, depresif hallerinin ve intihar girişimlerinin beraber planladıkları numaralar olduğunu öğreniriz. Jonathan gerçeği ortaya çıkarır, Victoria hapse, Emily ise bir ruh ve sinir hastalıkları merkezine gönderilir. Filmin son sahnesinde ise aldığı ilaçlarla artık aklını ve kontrolünü tamamen kaybetmiş bir Emily’i görürüz.

Filmin ilk yarısında bulunan derinlik, sert eleştiriler  ve anlamlı diyalogları ikinci yarısında malesef bulamadığımı söylemeliyim. Filmin ilk yarısında odaklandığı konuların önemi, ikinci yarıdaki hızlı ve yüzeysel anlatım ile geri plana atılıyor. Ayrıca senaryonun da bazı zayıf noktaları ve boşlukları var.

Tüm bunların yanında filmle ilgili konuşulabilcek bir şey de Emily’nin numara yaptığını Jonathan’ın neden anlayamamış olması. Terapide yalan konusu aslında üzerinde durulması gereken bir nokta.

Duygusal acı çekmekte olan ve yardım için bir uzmana başvuran bir kişinin anlattıklarında tamamen samimi ve içten olduğunu düşünürüz. Ancak durum her zaman böyle olmayabiliyor. Danışanın terapide aktif olarak yalan söylediği, terapistin ise bu durumun farkına varmayabildiği durumlar gerçekleşebiliyor. Bu konuyla ilgili İrvim Yalom’ un Divan adlı kitabını okumanızı öneririm.

Sonuç olarak, her ne kadar sonunda klasik bir intikam ve suç hikayesine dönüşse de Side Effects içerdiği; reklam,  ilaç firmalarının yükselişi, depresyon, psikiyatri etiği gibi temaları nedeniyle izlenebilecek, seyir zevki yüksek bir film.